Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Lưỡi rắn trang 250-251 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là vương thái tổ, cóc mẳn, đơn thảo, đơn đồng, tán phòng hoa nhĩ thảo.
Tên khoa học Oldenlandia corymbosa L. (O. biflora Lamk, Hedyotis burmaniana R. Br).
Thuộc họ Cà phê Rubiaceae.
Mô tả cây
Lưỡi rắn là một loại cỏ nhỏ, mọc hằng năm, thân hơi vuông, mền yếu, nhẵn, màu xanh, mang rất nhiều cành, chỉ cao chừng 0,30m. Lá mọc đối, hình hơi rộng hay hình mác hẹp dài, phiến dài 1-5cm, rộng 1-5mm, đặc biệt có thể rộng tới 1cm, hai đầu nhọn, hầu như không có cuống, mép nguyên, chỉ có gần giữa là rõ. Cụm hoa mọc thành xim ở kẽ lá, cuống chính và cuống phụ nhỏ, ngắn 5-10mm. Mỗi cụm hoa gồm 2-5 hoa, hoa nhỏ, màu trắng hay hồng nhạt, đài dài ước 2mm, tràng dài chừng 2,5mm. Quả nang hình bán cầu, ở đỉnh hơi phóng lên, dài rộng ước 1,8mm xung quanh có đài tồn tại, bầu có 2 ngăn. Hạt nhiều, hình nhiều cạnh, màu nâu, trên mặt có gợn mịn nhỏ
Phân bố thu hái và chế biến
Cây mọc hoang khắp nơi ở nước ta, thường hay gặp nhất ở hai bên đường xe lửa, hay ở nơi mát.
Còn mọc ở nhiều nước nhiệt đới khác ở châu Á, châu Phi và Mỹ. Tại miền Nam Trung Quốc cũng có mọc.
Người ta dùng toàn cây, thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa hạ, mùa thu lúc cây có hoa. Hái về phơi khô hay sao vàng mà dùng.
Xem thêm dược liệu khác: Cây Cóc Mẳn (Cỏ The) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Thành phần hóa học
Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu.
Công dụng và liều dùng
Chỉ mới thấy dùng trong phạm vi nhân dân.
Theo ông Đỗ Hữu Cạn, một vị đông y ở khu Đống Đa Hà Nội người có nhiều kinh nghiệm dùng cây này thì cây lưỡi rắn (vương thái tổ) có tác dụng chữa sốt quá hóa điên cuồng, ngoài ra còn có tác dụng chữa đau nhức xương cốt, thấp khớp, đau lưng.
Kinh nghiệm này thấy có ghi trong một số tài liệu cũ, tại Ấn Độ, Philipin, người ta cũng dùng cây này để chữa sốt, sốt cách nhật, trong bụng thấy nóng, người mệt lả.
Có người dùng chữa ho
Ngày dùng 160g cây tươi, đem về rửa sạch, sao vàng cho vào với 600ml nước, sắc còn 100ml (một bát), chia làm 3 lần uống trong ngày (sáng. trưa và tối) cần chú ý nghiên cứu thêm.
Chú ý:
Một cây khác cũng mang tên Cóc mẳn dùng chữa ho (xem vị Cóc Mẳn) cần chú ý tránh nhầm
 có tác dụng chữa sốt quá hóa điên cuồng, ngoài ra còn có tác dụng chữa đau nhức xương cốt, thấp khớp, đau lưng.){kind=link}