Thông tin thuốc Diazepam – thuốc điều trị lo âu và gây ngủ

Dược lý và cơ chế hoạt động của Diazepam

Dược lực học

Diazepam nhóm nào? Là thuốc hướng thần nhóm Benzodiazepin tác dụng kéo dài.

Diazepam có tác dụng an thần làm giảm căng thẳng, kích động, lo âu và gây ngủ.

Ngoài ra, Diazepam còn làm giãn cơ, chống co giật.

Thuốc được dùng trong thời gian ngắn để điều trị trạng thái lo âu, căng thẳng, dùng làm thuốc an thần, tiền mê, chống co giật , chống co cứng cơ và làm giảm hội chứng cai rượu.

Cơ chế: Diazepam gắn với các thụ thể Benzodiazepin ở hệ thần kinh trung ương và các cơ quan ngoại vi đặc biệt.

Sau khi gắn với thụ thể Benzodiazepin, Diazepam làm tăng khả năng gắn GABA vào thụ thể GABA, gây tăng cường tác dụng ức chế thần kinh trung ương.

Dược động học

Diazepam được hấp thu tốt qua đường tiêu hóa. Đạt nồng độ đỉnh trong huyết tương sau khi uống từ 0,5 đến 2 giờ.

Tiêm bắp, sự hấp thu của diazepam có thể chậm và thất thường tùy theo vị trí tiêm.

Nếu tiêm vào cơ delta, thuốc thường được hấp thu nhanh và hoàn toàn.

Dùng theo đường trực tràng, thuốc được hấp thu nhanh và hầu như hoàn toàn.

Diazepam gắn mạnh vào protein huyết tương (95 – 99%).

Diazepam chuyển hóa chủ yếu ở gan.

Chỉ 20% các chất chuyển hóa được phát hiện trong nước tiểu trong 72 giờ đầu.

Diazepam có nửa đời thải trừ hai pha, một pha phân bố ban đầu nhanh và một pha thải trừ cuối cùng kéo dài 1 – 2 ngày.

Các chất chuyển hóa có hoạt tính N-desmethyl diazepam, termazepam và oxazepam, có nửa đời thải trừ tương ứng theo thứ tự 30 – 100 giờ, 10 – 20 giờ và 5 – 15 giờ.

Thuốc thải trừ chủ yếu qua thận, một phần qua mật, phụ thuộc vào tuổi và chức năng gan, thận.

Thuốc chuyển hóa và thời gian đào thải ở trẻ sơ sinh chậm hơn nhiều so với trẻ lớn và người lớn.

Ở người cao tuổi, thời gian đào thải kéo dài gấp 2 đến 4 lần.

Thuốc cũng đào thải kéo dài ở người bệnh có chức năng thận bị tổn thương.

Ở người bị bệnh gan (xơ gan, viêm gan), đào thải kéo dài gấp 2 lần.

Chỉ định của Diazepam

Diazepam được sử dụng trong những trạng thái lo âu, kích động, mất ngủ.

Trong trường hợp trầm cảm có kèm trạng thái lo âu, kích động, mất ngủ, có thể dùng

Diazepam cùng với các thuốc chống trầm cảm.

Sảng rượu cấp, các bệnh tiền sảng và hội chứng cai rượu cấp.

Co cứng cơ do não hoặc do thần kinh ngoại vi.

Co giật do sốt cao, trạng thái động kinh, co giật do ngộ độc thuốc.

Tiền mê trước khi phẫu thuật.

Chống chỉ định của Diazepam

Mẫn cảm với Benzodiazepin và các thành phần khác của thuốc.

Nhược cơ, suy hô hấp nặng.

Không nên sử dụng trong trạng thái ám ảnh hoặc sợ hãi. Không sử dụng đơn độc để điều trị trầm cảm hoặc lo âu kết hợp với trầm cảm vì có nguy cơ thúc đẩy tự sát ở nhóm người bệnh này.

Không dùng Diazepam điều trị bệnh loạn thần mạn tính.

Không kết hợp Diazepam với một Benzodiazepin khác vì có thể gây chứng quên ở người bệnh.

Không dùng Diazepam khi có sự mất mát hoặc người thân chết vì có thể việc điều chỉnh tâm lý bị ức chế.

Liều dùng và cách dùng của Diazepam

Diazepam có thể dùng đường uống, đường trực tràng (viên đạn, dung dịch, gel), tiêm bắp hoặc tiêm hoặc truyền tĩnh mạch.

Tiêm tĩnh mạch nên tiêm chậm, tốc độ không quá 1 ml (5mg)/phút.

Khi phải điều trị liên tục, để tránh nghiện thuốc nên dùng thuốc ở liều thấp nhất có hiệu quả và thời gian dùng không nên kéo dài quá 15 – 20 ngày.

Lo âu nặng

Uống: Người lớn 2mg/lần, 3 lần/ngày, có thể tăng liều tới tối đa 30 mg/ngày.

Trẻ em trên 6 tháng tuổi dùng tới 10 mg/ngày.

Dung dịch trực tràng: 500 microgam/kg thể trọng, có thể dùng nhắc lại sau 12 giờ.

Đạn trực tràng: 10 – 30 mg.

Tiêm bắp, tĩnh mạch: Tối đa 10 mg nhắc lại sau 4 giờ nếu cần.

Mất ngủ kèm lo âu: Người lớn 5 – 15 mg, tối đa 30 mg; trẻ em 1 – 5 mg uống trước khi đi ngủ.

Tiền mê, an dịu trong các thủ thuật: Uống 5 – 15 mg.

Dung dịch trực tràng 10 mg.

Tiêm tĩnh mạch 100 – 200 microgam/kg thể trọng.

Động kinh các loại: Uống 2 – 60 mg/ngày, chia nhiều lần.

Gel trực tràng 200 – 500 microgam/kg thể trọng tùy thuộc vào tuổi, có thể dùng nhắc lại sau 4 – 12 giờ nếu cần.

Trạng thái động kinh, co giật do sốt cao, co giật do ngộ độc thuốc

Dùng dung dịch trực tràng, người lớn và trẻ em trên 10 kg: 500 microgam/kg thể trọng, có thể dùng nhắc lại cách 12 giờ/lần (dạng thuốc đạn trực tràng hấp thu chậm nên không thích hợp).

Nếu không kiểm soát được co giật ở liều đầu tiên có thể lựa chọn thuốc chống động kinh khác.

Đường tiêm tĩnh mạch 10 – 20 mg, dùng nhắc lại sau 30 – 60 phút nếu cần.

Trẻ em: 200 – 300 microgam/kg thể trọng.

Co thắt cơ: Uống 2 – 15 mg, trường hợp nặng có thể tăng liều: Bại não người lớn có thể dùng tới 60 mg và trẻ em tới 40 mg.

Tiêm bắp hoặc tiêm tĩnh mạch 10 mg, dùng nhắc lại sau 4 giờ nếu cần.

Co giật do uốn ván: Người lớn và trẻ em 100 – 300 microgam/kg, tiêm tĩnh mạch cứ 1 – 4 giờ tiêm một lần hoặc truyền tĩnh mạch 3 – 10 mg/kg/24giờ.

Dung dịch trực tràng 500 microgam/kg, dùng nhắc lại cách 12 giờ/lần.

Hội chứng cai rượu: Uống 5 – 20 mg, nhắc lại sau 2 – 4 giờ nếu thấy cần (hoặc ngày đầu 10mg/lần, 3 – 4 lần/ngày, sau đó giảm xuống 5 mg, 3 – 4 lần/ngày).

Trường hợp nặng, dùng đường tiêm bắp hoặc tĩnh mạch 10 – 20 mg.

Tác dụng không mong muốn của Diazepam

Tác dụng không mong muốn phổ biến và phụ thuộc vào liều sử dụng.

Người cao tuổi nhạy cảm hơn so với người trẻ. Phần lớn các tác dụng không mong muốn là an thần buồn ngủ với tỷ lệ 4 – 11%.

Tác dụng an thần, buồn ngủ sẽ giảm nếu tiếp tục điều trị trong một thời gian.

Thường gặp: buồn ngủ.

Ít gặp: chóng mặt, nhức đầu, khó tập trung tư tưởng, mất điều hòa, yếu cơ.

Hiếm gặp: phản ứng nghịch thường như kích động, hung hăng, ảo giác, dị ứng, vàng da, độc tính với gan, transaminase tăng, phosphatase kiềm tăng.

Tương tác thuốc của Diazepam

Diazepam làm tăng ức chế hô hấp, an thần, ức chế tim mạch của các thuốc ức chế thần kinh trung ương và tâm thần: Thuốc giảm đau opioid, chống trầm cảm, kháng histamin, chống rối loạn tâm thần, gây mê, an thần gây ngủ khác và rượu, vì vậy nên thận trọng khi sử dụng đồng thời Diazepam với các loại thuốc này.

Đặc biệt khi dùng Diazepam cùng thuốc giảm đau opioid (morphin) có thể gây ức chế hô hấp nặng vì vậy liều của Diazepam phải giảm ít nhất 1/3 và tăng dần từng lượng nhỏ.
Cimetidin và Ciprofloxacin giảm độ thanh thải của Diazepam, do đó làm tăng nồng độ Diazepam trong huyết tương.

Isoniazid làm tăng thời gian bán thải của Diazepam từ 34 – 45 giờ.

Thuốc tránh thai và Omeprazol có thể làm tăng tác dụng của Diazepam.

Cafein làm giảm tác dụng an thần của Diazepam.

Lưu ý và thận trọng khi sử dụng Diazepam

Thận trọng khi sử dụng Diazepam

Thận trọng với người bệnh giảm chức năng gan, thận, bệnh phổi mạn tính, bệnh glocom góc đóng hoặc tổn thương thực thể não, xơ cứng động mạch.

Nghiện thuốc ít xảy ra khi sử dụng Diazepam trong thời gian ngắn.

Triệu chứng cai thuốc cũng có thể xảy ra với người bệnh dùng liều điều trị thông thường và trong thời gian ngắn, có thể có di chứng về tâm sinh lý bao gồm cả trầm cảm.Với người bệnh điều trị dài ngày các triệu chứng trên hay xảy ra hơn.

Cũng như với các Benzodiazepin khác, cần rất thận trọng khi dùng thuốc Diazepam 5 điều trị cho người bệnh bị rối loạn nhân cách.

Diazepam làm giảm khả năng tập trung lái xe và vận hành máy móc và tăng tác dụng của rượu, vì vậy cần rất thận trọng khi lái xe và vận hành máy móc.

Phụ nữ mang thai và bà mẹ cho con bú

Diazepam qua nhau thai vào thai nhi; sau thời gian điều trị dài, Diazepam có thể gây hạ huyết áp thai nhi ảnh hưởng đến chức năng hô hấp và gây hạ thân nhiệt ở trẻ sơ sinh.

Một số ít trường hợp thấy có triệu chứng cai thuốc rõ ràng ở trẻ mới sinh.

Một số nghiên cứu trên súc vật cho thấy Diazepam gây sứt môi, khuyết tật ở hệ thần kinh trung ương và rối loạn ứng xử.

Rất hạn chế dùng Diazepam khi mang thai, chỉ dùng khi thật cần thiết.
Không dùng Diazepam cho người cho con bú dưới 6 tháng tuổi vì có thể gây ngủ, tích lũy thuốc ở trẻ.

Cách bảo quản Diazepam

Bảo quản tránh ánh sáng, ở nhiệt độ bằng hoặc dưới 25 độ C.

Không để ở nhiệt độ đóng băng (vì Diazepam có thể bị kết tinh).

Quá liều và xử trí

Triệu chứng: Ngủ gà, lú lẫn, hôn mê và giảm phản xạ.

Xử trí:

Theo dõi hô hấp, mạch và huyết áp như trong tất cả trường hợp dùng thuốc quá liều.

Rửa dạ dày ngay lập tức.

Truyền dịch tĩnh mạch và thông khí đường hô hấp. Có thể chống hạ huyết áp bằng Noradrenalin hoặc Metaraminol.

Thẩm phân ít có giá trị. Có thể dùng Flumazenil để hủy bỏ một phần hay toàn bộ tác dụng an thần của Benzodiazepin.

Các dạng bào chế phổ biến của Diazepam

Biệt dược gốc của Diazepam: Valium, Valtoco, Diastat, Dizac, Diastat AcuDial.

Thuốc uống: Dạng cồn thuốc, dạng sirô thuốc hoặc dạng dung dịch thuốc trong sorbitol 2mg/5 ml; dung dịch uống 5 mg/5 ml; dung dịch uống đậm đặc 5 mg/1 ml.

Viên nén: 2 mg, diazepam 5mg, 10 mg.

Nang: 2 mg, 5 mg, 10 mg.

Thuốc tiêm: Ống tiêm 10 mg/2 ml, lọ 50 mg/10 ml.

Thuốc trực tràng: Viên đạn 5 mg, 10 mg; dạng ống thụt trực tràng 5 mg, 10 mg.

Tài liệu tham khảo

1. Dược thư Quốc Gia (2018). Diazepam, trang 513 – 515. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2023.
2. Tác giả: Le-le Wang và cộng sự (Ngày đăng: tháng 3 năm 2022). Pharmacokinetics of Diazepam and Its Metabolites in Urine of Chinese Participants, PubMed. Truy cập ngày 21 tháng 4 năm 2023