Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Đậu Xanh trang 949-950 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là lục đậu, boubour, haricot doré, green bean.
Tên khoa học Phaseolus ayreus Roxb. , Vigna aurea Roxb.
Thuộc họ Đậu Fabaceae(Papilionaceae).
Mô tả cây
Cây thảo hằng năm, mọc đứng, ít phân nhánh, cao 0,6m, lá có 3 lá chét, lá chét hình trái xoan, ba cạnh, màu lục sẫm, có lông nháp. Hoa màu vàng hoặc lục, rất dày đặc, xếp thành chùm ở nách, quả nằm ngang hình trụ, có lông rồi nhẵn, có đầu nhọn ngắn. Hạt 10-15 phân cách nhau bởi các vách, màu lục, bóng.
Phân bố, thu hái và chế biến
Cây được trồng ở khắp nước ta lấy hạt chủ yếu làm thực phẩm. Nhiều nước nhiệt đới châu Phi, châu Mỹ cũng trồng. Năm 1964, theo thống kẻ của tổ chức lương nông thế giới FAQ sản lượng đậu xanh hạt toàn thế giới khoảng 9 triệu tan.
Trong nhân dân Việt Nam, ngoài công dụng thực phẩm, đậu xanh toàn hạt và vỏ hạt được dùng làm thuốc.
Vỏ hạt đậu xanh còn gọi là lục đậu bì, hay lục đậu y, lục đậu xác thu được bằng cách xay đậu, ngàm nước và gạn lấy vỏ phơi hay sấy khô.
Thành phần hóa học
Hạt đậu xanh có trung bình 13,7% nước, 23% protit, 2,4% lipit và 52% gluxit, 4,6% xenluloza. Mỗi 100g đậu xanh cung cấp cho cơ thể 329 calo, 62,7mg canxi, 369,5mg P, 4,7mg% Fe, 0,06mg% caroten, 0.71mg% vitamin B,, 0,15mg% vitamin B,, 2,4mg% vitamin PP, 4mg% vitamin C.
Công dụng và liều dùng
Đậu xanh được ghi làm thuốc trong sách “Nam dược thần hiệu” của Tuệ Tĩnh và “Bản thảo cương mục” của Lý Thời Trần. Theo Lý Thời Trân vỏ hạt đậu xanh vị ngọt, tính nhiệt không độc, có tác dụng giải nhiệt độc, làm cho mắt khỏi mờ.
Toàn hạt đậu xanh vị ngọt, tính hàn không độc, có tác dụng tiêu tích nhiệt, giải bách độc (các chất độc). Dùng nấu ăn để tiêu thũng phù, hạ khí, giải nhiệt độc, giải các chất độc của thuộc và kim loại.
Ngày dùng 20 đến 40g dưới dạng nấu chín nhu mà än.
Đơn thuốc có đậu xanh
Chữa đái đường (tiêu khát); Nấu cháo đậu xanh mà ăn hằng ngày.
Chữa phát nóng, sưng quai hàm nhức nhối: Đậu xanh tán thật nhỏ trộn với dấm mà phết lên nơi sưng đầu thật dày khô lại thêm dấm vào, mỗi ngày 1 lần, khỏi thì thôi (Nam dược thần hiệu).
Trúng phải thuốc có chất độc, ngất đi nhưng tim còn đập: Bột đậu xanh quấy với nước mà uống.
