Tham khảo từ tác giả Jeremy Lim đăng trên channelnewsasia.
Nguồn : Vietnam Digital Health Network.
Việc phối hợp chăm sóc bệnh nhân tốt hơn giữa các chuyên khoa trong bệnh viện là điều hợp lý với một dân số đang già đi nhanh chóng – nhưng mọi chuyện sẽ nằm ở chi tiết thực thi, theo bác sĩ y tế công cộng Jeremy Lim.
CHĂM SÓC Y TẾ PHÂN MẢNH – NỖI BĂN KHOĂN CỦA BỆNH NHÂN LỚN TUỔI
Tại Singapore, khi một người cao tuổi bị té ngã và gãy xương hông, họ thường được nhập viện và chăm sóc bởi bác sĩ chấn thương chỉnh hình – chuyên gia xử lý vấn đề cấp tính nhất. Nhưng nếu bệnh nhân đó cũng mắc tiểu đường, cao huyết áp và có biểu hiện mất phương hướng trước khi ngã, thì bác sĩ chấn thương chỉnh hình sẽ phải mời thêm các bác sĩ chuyên khoa nội tiết, tim mạch và thần kinh cùng tham gia điều trị.
Với những bệnh nhân có nhiều bệnh nền phức tạp như vậy, việc điều trị rất dễ trở nên rời rạc, thiếu kết nối. Nhiều người cảm thấy bối rối, không biết ai mới thực sự là người chịu trách nhiệm chính cho sức khỏe của mình. Mỗi bác sĩ chuyên khoa chỉ tập trung vào cơ quan hoặc bệnh lý riêng, trong khi người bệnh và người thân phải lặp đi lặp lại triệu chứng với từng người, nhận hàng loạt chẩn đoán, đơn thuốc khác nhau, rồi phải tự mình cố gắng “lắp ghép bức tranh tổng thể”.
GIẢI PHÁP MỚI – MỘT BÁC SĨ CHÍNH ĐIỀU PHỐI TOÀN BỘ VIỆC ĐIỀU TRỊ
Bộ trưởng Y tế Ong Ye Kung đã công bố một cải cách quan trọng trong hệ thống bệnh viện công vào tháng 9: mỗi bệnh nhân sẽ có một “bác sĩ chính” (#principaldoctor) – người đóng vai trò điều phối toàn bộ quá trình chăm sóc, liên kết giữa các chuyên khoa, đảm bảo sự liền mạch và toàn diện.
Thay đổi để đáp ứng nhu cầu sức khỏe mới của người dân
Singapore đang đối mặt với nhiều thách thức sức khỏe mới. Tỷ lệ béo phì đã tăng lên gần 1 trong 8 người trưởng thành, theo Khảo sát Sức khỏe Quốc gia mới nhất. Bệnh mạn tính tiếp tục phổ biến, trong khi các vấn đề như tim mạch, đột quỵ và sa sút trí tuệ ngày càng xuất hiện ở độ tuổi trẻ hơn.
Vì vậy, cần có một cách tiếp cận mới để đảm bảo việc điều trị được phối hợp hiệu quả. Thay vì yêu cầu bác sĩ chuyên khoa phải học thêm những lĩnh vực ngoài chuyên môn, mô hình bác sĩ chính sẽ dựa vào các bác sĩ có kiến thức tổng quát, hiểu biết nhiều chuyên khoa (bác sĩ lâm sàng bệnh viện) để điều phối toàn diện cho bệnh nhân. Tuy nhiên, những bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm sâu rộng và kỹ năng tổng hợp vẫn có thể đảm nhận vai trò này nếu phù hợp.
Phát triển đội ngũ bác sĩ tổng quát trong bệnh viện công
Bộ trưởng Ong cho biết, hệ thống y tế công Singapore sẽ tập trung đào tạo thêm các bác sĩ lâm sàng bệnh viện có năng lực tổng quát ngay từ đầu – để chủ động phát triển lực lượng bác sĩ chính có khả năng chăm sóc toàn diện, phù hợp với bối cảnh dân số đang già hóa và bệnh lý ngày càng phức tạp.
TRIỂN KHAI MÔ HÌNH MỚI KHÔNG DỄ DÀNG
Bộ trưởng Ong đã chỉ ra chính xác những điểm chưa ổn trong mô hình hiện tại. Nhiều đồng nghiệp của tôi trong ngành y cũng đồng tình với “phác đồ điều trị” mà ông đề xuất.
Tuy nhiên, thay đổi chưa bao giờ là điều dễ dàng. Việc triển khai mô hình mới sẽ gặp nhiều thách thức, đặc biệt khi nó tác động đến vai trò nghề nghiệp, ranh giới chuyên môn và thậm chí là thu nhập của các bác sĩ. Để quá trình chuyển đổi thành công, có các vấn đề cần được giải quyết một cách quyết liệt và rõ ràng.
Quản lý chồng lấn chuyên môn và xử lý những điểm mơ hồ
Trước tiên, hãy thực tế: trong ngành y, vấn đề “lãnh địa chuyên môn” là điều có thật. Các bác sĩ không lạ gì cảnh va chạm khi chuyên khoa này và chuyên khoa kia cùng có khả năng điều trị một vấn đề, nhất là trong khu vực điều trị tư nhân – nơi việc cạnh tranh bệnh nhân khá rõ rệt.
Ví dụ: Cả bác sĩ ngoại tổng quát và bác sĩ tiêu hoá đều có thể thực hiện nội soi tiêu hoá. Cả bác sĩ phẫu thuật mạch máu và bác sĩ X-quang can thiệp đều có thể thực hiện thủ thuật nội mạch như nong mạch và đặt stent. Điều này khiến bác sĩ lâm sàng bệnh viện rơi vào thế khó xử khi phải chọn ai là người đảm trách điều trị chính cho bệnh nhân.
Nếu có bất đồng giữa bác sĩ lâm sàng với bác sĩ chuyên khoa về cách điều trị “tốt nhất”, hoặc giữa hai bác sĩ chuyên khoa mà bác sĩ lâm sàng ở giữa, thì phải làm sao? Giả sử bệnh nhân có vấn đề về thận, nhưng hướng điều trị của bác sĩ chuyên khoa thận lại có nguy cơ gây hại cho tim, trong khi phương án của bác sĩ tim mạch thì ít hiệu quả hơn – vậy tiếng nói chuyên môn nào nên được ưu tiên? Nếu bác sĩ lâm sàng quyết định theo phương án nào đó mà kết quả lại gây tổn hại cho bệnh nhân ngoài dự kiến, thì trách nhiệm và nghĩa vụ pháp lý thuộc về ai?
Rõ ràng về trách nhiệm pháp lý trong hành nghề
Điều này dẫn đến một câu hỏi quan trọng khác: làm sao xác định trách nhiệm pháp lý trong điều kiện mới? Trong ngành y, tiêu chuẩn “ý kiến chuyên môn ngang hàng” thường được sử dụng để đánh giá tính phù hợp trong điều trị. Vậy bác sĩ lâm sàng bệnh viện – người không chuyên sâu vào từng lĩnh vực – sẽ được đánh giá theo tiêu chuẩn nào khi có xung đột với ý kiến chuyên khoa?
Hiện nay, hệ thống y tế Singapore đã có các bác sĩ nội trú (resident physicians) – những người không phải là bác sĩ chuyên khoa nhưng làm việc dưới sự giám sát của các bác sĩ chuyên khoa. Về pháp lý, điều này khá rõ ràng: các bác sĩ nội trú chỉ được đánh giá theo tiêu chuẩn bác sĩ đa khoa (GP), chứ không bị yêu cầu chịu trách nhiệm như chuyên gia. Tuy nhiên, với vai trò mới là bác sĩ lâm sàng điều phối trong bệnh viện, sẽ cần xây dựng một hệ thống pháp lý riêng biệt để xác định ranh giới trách nhiệm.
Bộ Y tế Singapore có thể đẩy nhanh quá trình này bằng cách ban hành chính sách rõ ràng về phân công trách nhiệm và nghĩa vụ pháp lý trong mô hình bác sĩ chính.
Lương và cơ chế khích lệ
Yếu tố thứ hai không thể bỏ qua là chế độ đãi ngộ và các khuyến khích tài chính – đây là những điều ảnh hưởng trực tiếp đến lựa chọn chuyên ngành sau đại học của các bác sĩ. Việc giới chức Singapore cam kết rằng con đường phát triển sự nghiệp và thu nhập của các bác sĩ lâm sàng bệnh viện sẽ được cải thiện và tương đương với các bác sĩ chuyên khoa là một tín hiệu tích cực.
Tuy nhiên, chi tiết cụ thể mới là điều quan trọng. Thực tế cho thấy thu nhập của bác sĩ chuyên khoa rất khác nhau tùy vào chuyên ngành, và trong cùng một chuyên ngành, một số lĩnh vực phụ có tiềm năng thu nhập cao hơn nhiều. Vậy bác sĩ lâm sàng tổng quát trong bệnh viện sẽ được xếp ở mức nào?
Một bài viết năm 2023 của các bác sĩ Bệnh viện Alexandra, đăng trên Tập san Học viện Y khoa Singapore, đã nhận xét khá châm biếm rằng dù chuyên ngành Nội khoa là phù hợp nhất để chăm sóc các bệnh nhân có nhiều bệnh nền phức tạp (và có lẽ cũng gần giống nhất với vai trò bác sĩ lâm sàng bệnh viện hiện nay), thì chỉ có rất ít bác sĩ theo đuổi ngành này.
Theo báo cáo mới nhất của Hội đồng Y khoa Singapore, chỉ có 326 trong tổng số 17.326 bác sĩ hành nghề (bao gồm cả đăng ký chính thức và có điều kiện) được chứng nhận chuyên môn về Nội khoa.
Nguyên nhân được cho là xuất phát từ tinh thần làm việc và mức độ hài lòng trong nghề. Nhiều bác sĩ cho rằng chương trình đào tạo Nội khoa rất khắt khe, và thực hành còn khó hơn do thường xuyên xảy ra căng thẳng và thiếu phối hợp hiệu quả với các bác sĩ chuyên khoa theo cơ quan.
Tư duy cộng đồng và niềm tin của xã hội
Cuối cùng, cần nhìn nhận rằng công chúng từ lâu đã quen với hình ảnh “bác sĩ lớn” – hay theo tiếng Phúc Kiến là “dua lo kun” – để chỉ các bác sĩ chuyên khoa danh tiếng, được xem như người có đầy đủ năng lực và hiểu biết để xử lý mọi tình huống phức tạp.
Thực tế, kỳ vọng rằng bác sĩ chuyên khoa có thể tích hợp mọi yếu tố trong điều trị là điều không còn thực tế trong bối cảnh Singapore đang bước vào thời kỳ “siêu già hóa”.
Mô hình bác sĩ lâm sàng bệnh viện có thể được đào tạo để đảm nhiệm vai trò tích hợp này, nhưng điều kiện tiên quyết là phải xây dựng được lòng tin và uy tín trong mắt người dân. Công chúng cần được thuyết phục rằng đây là một cách tổ chức điều trị nội trú hiệu quả hơn – chứ không phải là biện pháp để giảm tải cho bác sĩ chuyên khoa hay cắt giảm chi phí y tế.
Cũng cần tránh tuyệt đối hiểu lầm rằng hệ thống y tế công cộng đang cố tình hạn chế người dân tiếp cận bác sĩ chuyên khoa, khiến bệnh nhân buộc phải chuyển sang khu vực y tế tư nhân.
LÀM SAO ĐỂ MÔ HÌNH NÀY HOẠT ĐỘNG Ở SINGAPORE?
Trong hai thập kỷ qua, Singapore đã rất nỗ lực nâng tầm vai trò của bác sĩ gia đình (family physician) thông qua việc tăng cường ngân sách, nâng cao yêu cầu đào tạo và không ngừng truyền thông về giá trị của họ tới cộng đồng y khoa cũng như toàn xã hội. Ngày nay, bác sĩ gia đình đã được nhìn nhận như những chuyên gia đích thực trong lĩnh vực chăm sóc ban đầu và dự phòng bệnh tật cho cộng đồng.
Để thành công, Singapore sẽ phải làm điều tương tự với mô hình bác sĩ lâm sàng bệnh viện. Quá trình này sẽ cần nhiều năm, nhiều chiến dịch và quan trọng nhất là phải có dữ liệu, bằng chứng thực tiễn chứng minh rằng bác sĩ lâm sàng giúp cải thiện chất lượng điều trị nội trú. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy, khi áp dụng mô hình này, thời gian nằm viện của bệnh nhân ngắn hơn, chi phí điều trị thấp hơn mà vẫn giữ được chất lượng chăm sóc.
THÁCH THỨC KHÔNG PHẢI LÝ DO ĐỂ CHẦN CHỪ
Những thách thức kể trên không nên khiến những người mong muốn cải cách nản lòng. Thực tế là: Singapore – cũng như mọi quốc gia đang già hóa – sẽ phải đối mặt ngày càng nhiều với những bệnh nhân lớn tuổi có nhiều bệnh nền phức tạp. Để đảm bảo hiệu quả điều trị và kiểm soát chi phí, việc tích hợp chăm sóc là điều không thể tránh khỏi.
Nói cách khác, Singapore không có lựa chọn nào khác – mà phải bằng mọi cách khiến mô hình này hoạt động hiệu quả.
