Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Trứng Cuốc trang 555 tải bản PDF tại đây.
Còn có tên là mắc năm ngoa (Viêntian), con go, mang nam bo (Tho).
Tên khoa học Stixis elongata Pierre.
Thuộc họ Màn màn Capparidaceae.
Mô tả cây
Trứng cuốc là một loại cây bụi có cành vươn dài, nhắn. Lá mọc so le, hình mác dài, phía đáy lá tròn, phiến lá dài 10-20cm, rộng 5-8cm, mặt trên nhắn bóng, cứng dai, cuống to, dài 15-20mm, mặt trên có rãnh rộng. Hoa nhỏ màu trắng, mọc thành chùm ở kẽ lá. Quả hình trứng dài 36mm, đường kính 25- 27mm, trên có điểm những chấm trắng gần như trúng con chim cuốc, do đó có tên cây trứng cuốc. Trong quả có một hạt thuôn dài.
Phân bố, thu hái và chế biến
Trứng cuốc mọc hoang ở vùng rừng núi tại nhiều tỉnh nước ta. Thường thấy ở những nơi dãi nắng. Còn thấy mọc ở Malaixia, Miến Điện và Ấn Độ.
Mùa hoa: tháng 3-5, mùa quả: tháng 6-8. Nhân dân thường dùng rễ, thu hái gần như quanh năm nhưng tốt nhất vào mùa thu, đông. Rửa sạch, thái mỏng phơi hay sấy khô. Có nơi còn dùng cả lá.
Thành phần hoá học
Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu.
Công dụng và liều dùng
Nhân dân một số vùng ở tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang dùng rễ cây trứng cuốc chữa đau nhức gần xương, thấp khớp. Ngày dùng 20 đến 30g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.
Một số nơi dùng lá uống thay chè.
Chú thích:
Ngoài cây trứng cuốc nói trên, nhiều nơi người ta còn dùng các cây tôn nấm Stixis suaveolens Roxb. và cây Stixis flavescens Pierre thuộc cùng họ, có khi cùng với tên trứng cuốc, với cùng một công dụng. Lá của cây Stixis flavescens được dùng nấu nước uống thay chè. Lá cây Stixis suaveolens được dùng chữa bệnh mắt.
