Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Trăn 1026 – 1027 tải bản PDF tại đây.
Tên khoa học Python molurus Linnaeus (trăn mốc), Python reticulatus (trăn mắt võng).
Thuộc họ Trăn Boidae.
Con trăn cho ta xưng trận để nấu cao làm thuốc.
Mô tả con vật
Ở nước ta có phổ biến hai loại trăn đều được dùng làm thuốc:
- Trăn mốc-Python molurus. Có tác giả chia loài này thành hai loài phụ, theo phân loại này thì trăn mốc ở nước ta thuộc loài phụ Python molurus bivittatus, phổ biến trong toàn quốc, thân có thể dài tới 6-8m, thưởng sống ở những rừng thưa, núi đá thấp gần nước. Đôi khi nó leo vắt trên cành cây. Trăn ăn những con vật có móng nhỏ như dê, sơn dương, hoẵng, khỉ, gặm nhấm, đôi khi cả chim. Mỗi năm vào mùa xuân trận đẻ một lần, tùy theo kích thước trận đẻ từ 8 đến 100 trứng. Sau khi đẻ, trăn lấy thân quấn tròn để ấp trứng. Sau chừng một tháng trăn con nở ra, lúc đầu dài khoảng 50-60cm, sau 4 năm có thể dài tới 4m, tối đa trận sống 25 tuổi (Hình 765).
- Trăn mắt võng-Python reticulatus-có nhiều ở miền Nam nước ta. Trăn mắt võng dài hơn trần mốc, có thể dài tới 10m, trung bình 7-8m. Thức ăn của trăn mắt võng cũng giống như trăn mốc. Trần cái đẻ 10 đến 103 trứng. Trăn con nở ra dài 60cm, sau 4-5 năm dài tới 3m. Người ta cho rằng tuổi trăn mắt võng tối đa là 21 năm.
Phân bố, săn bắt và chế biến
Trăn sống hoang dại trong rừng núi nước ta. Trần không có răng độc như rắn, bắt mối bằng cách ngoạm lấy chân kẻ thù rồi lấy thân quần ép mới cho chết ngạt trước khi nuốt. Thường trăn không phải là loài người ta tìm săn bắt mà do tình cờ gặp mà bắt. Trăn cho thịt ăn ngon, da thuộc làm đó dùng, còn xương và máu trăn dùng làm thuốc. Xương trăn dùng nấu cao như nấu cao xương động vật khác.
Thành phần hóa học
Chưa thấy tài liệu nghiên cứu riêng về thành phần một số bộ phận được dùng làm thuốc của trăn.
Công dụng và liều dùng
Bộ phận phổ biến nhất của con trăn làm thuốc là xương được dùng nấu thành cao đặc, trông giống như một số cao xương động vật khác. Theo kinh nghiệm nhân dân, cao trăn dùng chữa đau nhức xương, đặc biệt đau cột sống. Mỗi ngày uống 5-10g cao này hấp nóng với rượu, hoặc uống lẫn với một số vị thuốc khác.
Mẫu trận cũng chứa hoa mắt, choáng váng, mỏi lưng. Cũng pha dưới dạng rượu. Ngoài ra người ta còn nói mỡ trăn bôi lên da có tác dụng làm râu tóc không mọc ra ngoài mà lại mọc ngược vào trong, nhưng chưa ai có dịp kiểm tra thực hư như thế nào.
