Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Găng trang 264-265 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là Găng trắng, Lovieng (Campuchia).
Tên khoa học Randia tomentosa (Blum. ex. DC.) Hookf. (Gardenia tomentosa Wall). Thuộc họ Cà phê Rubiaceae.
Mô tả cây
Cây nhỏ cao 4 đến 10m, cành buông thông, phủ lòng tơ, trên mặt có nhiều gai to dài 1-5cm. Lá hình bầu dục đầu hơi nhọn hay tù, phiến lá dài mặt trên xanh lục, mặt dưới có lông tơ màu trắng nhạt hay hơi nâu, dài 2,5-13cm, rộng 1,5- 4,5cm. Hoa đơn độc hầu như không cuống, màu trắng nhạt. Đài thường 6, tràng thường 8, nhị 5 đến 10. Quả thịt màu vàng, hình cầu hay hình trứng dài 2,5-4cm, rộng 2-4cm, hai ngăn. Hạt rất nhiều, dài 5mm, rộng 3-4mm, có cạnh, lưng tròn, hai bên dẹt, nhẵn, màu đen nhạt. Mùa hoa: tháng 3-5, mùa quả: tháng 4-7.
Phân bố, thu hái và chế biến
Mọc hoang và cũng thường được trồng làm hàng rào do thân và cành có nhiều gai.
Thường trồng để lấy gỗ mịn dai, màu nhạt để tiện những con quay trẻ chơi, trục xe và làm lược. Quả hái về phơi hay sấy khô dùng để giật quần áo tơ lụa, gội đầu. Lá tươi hái về và lấy chất nhầy ăn cho mát.
Còn thấy ở Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc và Indonêxia.
Thành phần hóa học
Trong quả chứa nhiều saponin triterpenoid. Các chất khác chưa thấy nghiên cứu.
Công dụng và liều dùng
Chủ yếu nhân dân trồng làm hàng rào, lấy gỗ làm trục xe, làm lược (miền Trung và Nam nước ta), tiện con quay.
Quả ngâm hoặc sắc lấy nước dùng gội đầu và giặt quần áo, nhất là những hàng tơ lụa có màu.
Lá tươi đúng làm thuốc giải nhiệt, chữa tiểu vàng, đỏ, đái rắt, ngày dùng 20-30g lá và với nước sôi để nguội. Lọc nhanh. Để cho đông đặc. Thêm đường vào mà ăn.
