Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Bạch Cương Tàm trang 963 – 964 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là cương tàm, cương trùng, thiên trùng.
Tên khoa học Bombyx cum Botryte, Bombyx botryticatus.
Bạch cương tàm là con Làm Bombyx mori L thuộc họ Tầm Bombycidae bị một bệnh do khuẩn Botrytis bassiana Bals hoặc Beauveria bassiana (Bals) Vuill làm chết cứng, sắc trắng như với.
Tính chất
Tại những nơi nuôi tằm, người ta lấy những con tầm tự nhiên bị bệnh mà chết, cho vào với để sảy khô là được.
Bạch cương tàm hình con tầm, thường cong queo, dài chừng 3,5cm, đường kính ước 5mm, bề ngoài màu trắng bán, hay màu nâu bắn hơi lốm đốm trắng, chất cứng nhưng giòn, khi bẻ đôi, vết bẻ có màu xanh nâu, mùi hơi khám, vị hơi đắng (Hình 723).
Thành phần hóa học
Chưa rõ hoạt chất của bạch cương tâm là gì. Chỉ mới biết trong bạch cương tàm có chừng 67,44% chất protit, 4,38% chất béo, 6,34 tro và 11,34% độ ẩm. Theo Nhật Bản nội khoa hội tập chỉ, 46 (7), 801 (1957) chất protit của bạch cương tàm có tác dụng kích thích của hocmon vô thượng thận.
Công dụng và liều dùng
Bạch cương tàm là một vị thuốc chỉ thấy dùng trong phạm vi nhân dân để chữa những trường hợp kinh giản, co giật của trẻ em, trẻ em khóc đêm, bị cảm, mất tiếng, xuất huyết não, cổ họng sưng đau, con trai liệt dương, con gái băng huyết, khí hư trắng hay đỏ, đẻ xong đau bụng.
Còn dùng chữa những vết đen sạm trên mặt
Ngày uống 4 đến 8g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột.
Tính chất ghi theo tài liệu cổ về bạch cương tàm là: Vị mặn, cay, tính bình và không có độc, vào 4 kinh tâm, can, tỳ và phế. Có tác dụng khử phong hóa đờm. Dùng chữa kinh giản, cổ họng đau, trúng phong mất tiếng, đầu phong sưng răng đau, đơn độc. Những người huyết hư không phải phong là không dùng được
Đơn thuốc có bạch cương tàm
- Chữa mặt đen sạm: Bạch cương tàm tán nhỏ, hòa với nước bởi vào, vết sạm sẽ mất.
- Chữa thiên đầu thống: Cương tìm tán nhỏ, hòa với nước chè uống, có khi uống cùng với nước hành.
- Chữa viêm amidan cấp tỉnh: Bạch cương tâm 10g, phèn chua 5g, phèn đen 5g trộn đều, tán thật mịn, đổ vào lọ để dành. Khi dùng lay lá bạc hà 5g, sinh khương 5g, sắc với ít nước hòa tan vào đó 5g bột nói trên, chùi vào cổ họng cho mửa ra thật nhiều đờm. Đây là bài khai quan tấn ghi trong tập Thành Huệ phương.
