Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Đại Táo trang 908-909 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là Táo Tàu; Táo Đen, Táo Đỏ.
Tên khoa học Zizyphus sativa Mill. Thuộc họ Táo Rhamnaceae.
Đại táo (Fructus Zizyphi) là quả chín phơi hay sấy khô của cây táo tàu. Đại táo cho tới nay còn hoàn toàn phải nhập.
Mô tả cây
Đại táo là một cây nhớ hay cây to, có thể cao tới 10m. Lá mọc so le, lá kèm thường có dạng thành gai. Cuống lá ngắn 0,5-1cm, phiến lá hình trứng, đầu hẹp lại, dài 3-7cm, rộng 2-3,5cm, mép có răng cưa thổ, trên mặt rõ 3 gân chính, gân phụ cũng nổi rõ. Hoa nhỏ, mọc thành tán ở kẻ lá, mỗi tán gồm 7-8 hoa. Cánh hoa màu vàng xanh nhạt. Đài, tràng và nhị đều 5. Quả hạch hình cầu hay hình trứng, khi non có màu nâu hoặc xanh nhạt, khi chín có màu đỏ sẫm. Và quả mẫm vị ngọt Mùa hoa tháng 4-5, mùa quả tháng 7-9
Phân bố, thu hái và chế biến
Cho tới nay, đại táo ta dùng vẫn hoàn toàn phải nhập của Trung Quốc. Tại trung Quốc, đại táo nhiều nhất ở Hà Bắc, Hà Nam, Sơn Đông, Phúc Kiến, Thiểm Tây. Tứ Xuyên, Văn Nam. Mấy năm gần đây, Trung Quốc có giúp ta đi thực một số cây táo này. Đang thí nghiệm.
Vào tháng 9, quả chín hái về phơi hay sấy khô là được. Thường chọn những quả mâm, hạch nhỏ, vị ngọt, màu đỏ được coi là tốt.
Thành phần hóa học
Trong đại táo có 3,3% protein, 0,4% chất béo, 73% hydrat cacbon, 0,061% canxi, 0,055% photpho, 0,0016% sắt, 0,00015% caroten, 0,012% vitamin C (theo Bảng thành phần thực vật của Viện nghiên cứu vệ sinh trung ương-Trung Quốc, 1957).
Công dụng và liều dùng
Đại táo là một vị thuốc rất phổ biến trong các đơn thuốc
Theo tài liệu cổ đại táo vị ngọt, tính ôn, vào hai kinh tỳ và vị. Có tác dụng bổ tỳ, ích khí, dưỡng vị sinh tân dịch, điều hòa doanh vệ, hòa giải các vị thuốc khác. Dùng chữa tỳ hư sinh tiết tả, các bệnh do doanh vệ không đều hòa. Phàm đau răng, đờm, nhiệt, trung mãn (trong đầy) không nên dùng.
Thường dùng hiện nay trong hầu hết các đơn thuốc, mỗi ngày cho uống từ 5 đến 10 quả làm Đại táo là một vị thuốc rất phổ biến trong các thuốc bổ tỳ vị, nhuận phế, chữa ho, điều hòa khí huyết
Đơn thuốc có Đại Táo
Chữa sau khi sốt khỏi, miệng khô, cổ đau, hay ngủ: Đại táo 20 quả, ô mai 10 quả, hai thứ giã nát, nhào mật mà ngậm trong nhiều ngày.
Phụ nữ có thai hay đau bụng: Đại táo 14 quả đốt ra than cho uống.
Trẻ con cam tẩu mã: Đại táo 1 quả, hoàng bá 6g. Hai vị đốt ra than. Tán nhỏ. Sát vào răng.
