Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Đơn Đỏ trang 204-205 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là Bông trang đỏ, mẫu đơn, kam ron tea (Campuchia).
Tên khoa học Ixora coccinea L.
Thuộc họ Cà phê Rubiaceae.
Mô tả cây
Cây nhỏ, thần cành nhãn, cao 0,6-1m. Lá mọc đối, không cuống hay gần như không cuống, phiến lá hình bầu dục, hai đầu nhọn, dài 5-10cm, rộng 3-5cm. Mặt trên xanh bóng. Hoa nhỏ, dài, màu đỏ, mọc thành xim dày đặc ở đầu cành. Quả màu đỏ tím, cao 5-6cm, rộng 6-7mm. Mỗi ô có 1 hạt, cao 4-5mm, rộng 3-4mm, phía lưng phồng lên còn phía bụng thì hõm vào.
Phân bố, thu hái và chế biến
Cây mọc hoang ở những vùng đồi trọc, dãi nắng. Nhiều nơi nhất là đình chùa hay trồng làm cảnh. Đừng nhầm cây mẫu đơn này hay đơn đỏ với cây mẫu đơn Paeonia suffruticosa (cho vị mẫu đơn bì, xem vị này).
Người ta đào lấy rễ gần như thu hái quanh năm, rửa sạch, thái mỏng phơi hay sấy khổ làm thuốc. Còn có nơi dùng hoa phơi hay sấy khô làm thuốc.
Thành phần hóa học
Chưa thấy tài liệu nghiên cứu.
Công dụng và liều dùng
Rễ đơn đỏ được nhân dân dùng làm thuốc lợi tiểu, dùng trong những trường hợp đái đục, còn dùng chữa cảm sốt, đau nhức và chữa lỵ. Dùng mỗi ngày 10-15g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.
Hoa cũng được dùng chữa lỵ dưới dạng thuốc sắc.
Chú thích:
Bên cạnh cây đơn đỏ, nhân dân còn trồng cây đơn trắng hay bông trang trắng, mẫu đơn trắng có tên khoa học Ixora nigricans R. Br. thuộc cùng họ. Cũng được trồng làm cảnh và một số nơi dùng làm thuốc cùng một công dụng với đơn đỏ, nhưng đơn đỏ có tác dụng mạnh hơn.
