Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
Long Duyên Hương trang 983 – 984 tải bản PDF tại đây.
Còn gọi là long duyên, long phúc hương, long tiết, Ambre gris.
Tên khoa học Ambra grisea.
Long duyên hương có nghĩa là nước dãi của con rồng (long là rồng, duyên hay diễn là nước dãi, hương là có mùi thơm). Sự thực thì không phải là dãi con rồng mà chỉ là một chất đặc, sản phẩm tiêu hóa ở trong ruột của một loại cá ông (cá voi) Physeter macrocephalus L (P. catodon L.) thuộc họ Cá voi Physeteridae.
Chất này do cả bài tiết ra nói trên mặt biển, trôi dạt vào bờ biển, người ta nhật về dùng làm thuốc và chế nước hoa hoặc hương liệu.
Tính chất của long duyên hương
Loại cá ông này có đầu rất to, chiều dài của dấu chiếm tới một phần tư của toàn thân, phía đầu bơi hình vuông, hàm trên to, không có răng, hàm dưới nhỏ có răng, lưng nhỏ; lỗ phun nước ở phía đầu, khi phun nước không phun thẳng góc mà hơi nghiêng 45°, về phía trước, lưng màu tro đen hơi hồng, về phía bụng màu nhạt hơn. Con đực dài 15-20m, con cái chỉ dài 7-8m. Loại cá voi này thường sống từ vĩ tuyến 40 bắc đến vĩ tuyến 40 nam ở Thái Bình Dương. tại những đảo vùng Indonesia hay gán ven biển Thái Bình Dương. Những con cá này nhả chất này ra ngoài, nổi lên mặt biển hoặc trội dạt vào bờ, những người đi biển nhất về phơi khô để dành. Khi mới lấy về chưa có mùi thơm. Phải để trong lọ đậy kín, sau 1-2 năm mùi thơm mới xuất hiện.
Long duyên hương là những cục trong mờ. to nhỏ không đều, có cục nặng tới 5-6kg, có người nói có thể nặng hàng tạ. Màu trắng, hoặc màu tro, có khi màu hơi đỏ nhưng cũng có khi màu đen xám, nổi lên mặt nước, ném hơi ngọt, hơi chua, khi đun nóng chảy mềm như sáp, tan quá nửa trong cồn nóng, khi đốt có mùi thơm dễ chịu.
Thành phần hóa học
Trong long duyên hương có chừng 25% chất ambrein là một dẫn xuất của cholesterol, axit benzoic v.v…
Công dụng và liều dùng
Long duyên hương là một chất dùng làm thuốc và là một nguyên liệu quy trong kỳ nghệ hương liệu vì long duyên hương là một chất định mùi thơm cao cấp.
Đông y coi long duyên hương lợi khí, hoạt huyết làm giảm đau, sát trùng giống như xạ hương những tác dụng có hơi kém hơn. Dùng trong những trường hợp ho, hen suyễn đau trong tim, trong bụng.
Ngày dùng 0,30 đến 1,5g.
Chú thích:
Ngoài vị long duyên hương, trong đông y, tây y còn dùng một vị có hình thức gần giống gọi là hổ phách (Amber).
