Mô hình Kiosk thuốc Của Amazon – Liệu có thành công khi nhiều người khác thất bại?

Mô hình kiosk bán – lấy thuốc tự động không quá mới mẻ, đây không phải là bài toán công nghệ mà thiên nhiều mô hình triển khai. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu xem Amazon định làm gì khi mà nhiều người khác đã thất bại!

Amazon Pharmacy đang triển khai các ki-ốt thuốc tại các phòng khám One Medical, cho phép bệnh nhân lấy thuốc ngay sau khi khám xong. Mục tiêu lấy bệnh nhân làm trung tâm? Cải thiện việc tuân thủ điều trị bằng thuốc. Mục tiêu kinh doanh? Dẫn người dùng One Medical vào hệ sinh thái Amazon Pharmacy và chuyển đổi họ thành khách hàng dài hạn sử dụng dịch vụ giao thuốc tận nhà.

Tôi (tác giả) có rất nhiều suy nghĩ về việc này. Đầu tiên: bác sĩ thú y của con mèo tôi đã làm điều này từ lâu rồi. Vậy tại sao chăm sóc sức khỏe cho con người lại tụt hậu đến vậy? Thứ hai: mô hình ki-ốt trong y tế từng mang tiếng xấu. (Xin tưởng nhớ Forward Health – gọi được 1 đống tiền rồi phá sản.) Liệu mô hình của Amazon có thực sự hiệu quả?

Trong bài viết này, tôi sẽ phân tích mô hình ki-ốt đặt tại phòng khám của Amazon Pharmacy, giải thích mô hình “ki-ốt” trong ngành y tế là gì, và chia sẻ ý nghĩa của nó đối với bệnh nhân, bác sĩ và toàn hệ thống y tế.

Chi Tiết: Ki-ốt Tại Phòng Khám Của Amazon Pharmacy

Các ki-ốt đặt trong phòng khám One Medical của Amazon Pharmacy cho phép bệnh nhân nhận thuốc ngay lập tức sau khi khám xong. Đơn giản là như vậy. Vẫn có dược sĩ tham gia – họ kiểm tra đơn thuốc qua bảo hiểm và giải đáp thắc mắc – nhưng bệnh nhân không cần phải đi thêm ra 1 địa điểm khác, xếp hàng chờ, hay đối mặt với những phiền toái thường gặp.

Đây là một mô hình khá thú vị. Hãy xem quy trình lấy thuốc truyền thống:

• Bạn đặt lịch khám.
• Bạn gặp bác sĩ, người có thể kê thuốc – hoặc không.
• Nếu có kê, nhà thuốc sẽ xác minh đơn thuốc – kiểm tra liều lượng, tần suất và cách dùng.
• Họ sẽ làm thủ tục bảo hiểm để xác nhận chi trả và tính toán phần đồng chi trả của bạn.
• Sau đó, đơn thuốc được đưa vào hàng chờ để được chuẩn bị, vì không chỉ riêng bạn đang đợi.(*)
• Khi thuốc đã sẵn sàng, bạn sẽ nhận được thông báo.
• Bạn lái xe đến nhà thuốc, xếp hàng lấy thuốc, rồi cuối cùng mới được về nhà.(*)

Tôi đã đánh dấu (*) các điểm nghẽn chính trong quy trình này.

Với mô hình ki-ốt của Amazon Pharmacy, các điểm nghẽn chính đã được loại bỏ.

Dược sĩ vẫn xác minh đơn thuốc của bác sĩ và thực hiện quy trình bảo hiểm. Nhưng một khi đã được xác nhận, bạn chỉ cần đi đến ki-ốt, thanh toán phần đồng chi trả, lấy thuốc và rời đi.

Các ki-ốt của Amazon Pharmacy sẽ chính thức triển khai vào tháng 12 năm 2025 tại một số phòng khám One Medical được chọn lọc trong khu vực Los Angeles. Ki-ốt được dự trữ thuốc dựa trên mô hình kê đơn của từng phòng khám cụ thể, và dược sĩ vẫn có thể hỗ trợ từ xa qua video hoặc điện thoại để tư vấn. Amazon có kế hoạch mở rộng đến nhiều địa điểm khác sau giai đoạn thử nghiệm ban đầu.

Mô Hình Ki-ốt Trong Y Tế

Ki-ốt y tế không phải là khái niệm mới. Nhiều công ty đã cố gắng triển khai mô hình này trong hơn một thập kỷ qua. Trên lý thuyết, ý tưởng này nghe có vẻ rất hấp dẫn: dùng công nghệ để đưa dịch vụ y tế đến gần bệnh nhân hơn tại những địa điểm thuận tiện. Nhưng khi đi vào triển khai thực tế, mọi thứ lại trở nên rắc rối.

Có hai cách tiếp cận chính đối với ki-ốt y tế – và kết quả thực tế của chúng hoàn toàn trái ngược nhau.

1. Thất Bại: Ki-ốt “Tự Động”

Cách tiếp cận đầu tiên cố gắng thay thế hoàn toàn khám chữa bệnh trực tiếp. Các công ty như HealthSpot và Forward Health đã xây dựng (hoặc có kế hoạch xây dựng) các ki-ốt độc lập đặt tại trung tâm thương mại, phòng gym, và tòa nhà văn phòng, với lời hứa cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế tự động hoặc đơn giản hóa thông qua trí tuệ nhân tạo và khám từ xa.

• HealthSpot (2010–2016) xây dựng các trạm khám từ xa tại các địa điểm bán lẻ, huy động được 32 triệu USD, và hợp tác với Cleveland Clinic và Mayo Clinic, nhưng cuối cùng vẫn phải đóng cửa.
• Forward Health huy động được 660 triệu USD – trong đó có 100 triệu USD vào cuối năm 2023 cho dòng sản phẩm CarePods sử dụng AI – nhưng cũng đóng cửa chưa đầy một năm sau đó, vào tháng 11 năm 2024.

Tại sao họ thất bại? Vì họ cố gắng thay thế khám chữa bệnh trực tiếp thay vì bổ trợ cho nó. Các ki-ốt này hoạt động độc lập, không tích hợp vào quy trình chăm sóc hiện hữu, và được thiết kế để thu hút nhà đầu tư hơn là phục vụ nhu cầu thực tế của bệnh nhân. Khi bệnh nhân có kết quả bất thường, không có quy trình rõ ràng nào để theo dõi tiếp theo. Mô hình kinh doanh của họ không bao giờ đạt được sự phù hợp với thị trường.

2. Điều Gì Thực Sự Hoạt Động: Các Ki-ốt Gắn Liền với hoạt động KCB hiện tại, có mục đích cụ thể

Những mô hình ki-ốt thành công lại hoàn toàn khác biệt. Chúng không cố thay thế bác sĩ. Thay vào đó, chúng giải quyết các vấn đề cụ thể – thường là về khả năng tiếp cận thuốc – và được tích hợp vào môi trường chăm sóc sức khỏe hiện hữu.

Tại Chicago, hệ thống Advocate Health Care vừa triển khai máy bán thuốc tự động vào tháng 9 năm 2025 tại các bệnh viện ở khu vực South Side nơi được xem là “sa mạc dược phẩm”. Bệnh nhân có thể lấy thuốc ngay sau khi khám hoặc xuất viện. Singapore cũng có những mô hình tương tự – các ki-ốt khám từ xa kết hợp với máy bán thuốc tự động cấp phát thuốc sau khi bệnh nhân được dược sĩ tư vấn qua video. (Sing dùng chính BD Rowa như giới thiệu ở bài trước)

Những mô hình này hiệu quả vì chúng đặt tại điểm chăm sóc (point-of-care), tích hợp vào quy trình lâm sàng, và tập trung giải quyết tốt một vấn đề duy nhất: đưa thuốc đến tay bệnh nhân nhanh hơn. Hãy nhìn lại bản đồ quy trình ở phần trên – sự khác biệt là rất rõ!

3. Phân tích

Tôi hy vọng mô hình ki-ốt của Amazon Pharmacy sẽ thành công tại nơi mà những mô hình khác – như CarePods của Forward Health – đã thất bại. Như đã nói ở trên, ki-ốt của Amazon có mục tiêu cụ thể và rõ ràng trong quy trình cấp phát thuốc. Chính sự tập trung này giúp giảm ma sát và làm cho giải pháp có thể mở rộng.

Đối với bệnh nhân, những ki-ốt này giúp đơn giản hóa việc tiếp cận các loại thuốc phổ biến. Ví dụ: nếu bạn đến khám với triệu chứng giống viêm phổi? Không cần chờ nhà thuốc cách xa 10 cây số chuẩn bị thuốc. Bạn chỉ cần chào tạm biệt bác sĩ, đi ra sảnh, đến ki-ốt và lấy thuốc kháng sinh cùng Flonase. Mọi việc đơn giản và nhanh chóng hơn rất nhiều.

Liệu những ki-ốt này có cải thiện khả năng tuân thủ điều trị? Trong ngắn hạn, có thể có. Nhưng việc tuân thủ thuốc vốn là một vấn đề rất khó giải quyết – tôi đã từng viết về nó như sau:

• Một nghiên cứu trên JAMA cho thấy gói đăng ký RxPass của Amazon với giá 5 USD/tháng giúp tăng số lần bệnh nhân đi lấy lại thuốc lên 0,19 lần mỗi tháng (tức 1 lần bổ sung sau mỗi 5 tháng), và chỉ giúp giảm chi phí cá nhân khoảng 2,35 USD/tháng. Dù có ý nghĩa thống kê, nhưng tác động thực tế lên khả năng tuân thủ vẫn khá khiêm tốn – chi phí không phải là yếu tố quyết định duy nhất.
• Các tin nhắn nhắc nhở (dạng chung, can thiệp hành vi, hoặc dùng chatbot) không cho thấy cải thiện đáng kể nào về việc lấy lại thuốc hoặc kết quả lâm sàng trong một thử nghiệm ngẫu nhiên với 9.000 bệnh nhân.
• Việc yêu cầu bác sĩ phê duyệt lại các đơn thuốc mãn tính định kỳ gây ra chậm trễ không cần thiết, làm giảm khả năng tuân thủ và tăng gánh nặng hành chính cho bác sĩ. Mở rộng quyền kê đơn cho dược sĩ (như ở California, Oregon và New Mexico) và triển khai các Thỏa thuận Thực hành Hợp tác (Collaborative Practice Agreements) có thể giúp đơn giản hóa việc gia hạn đơn và cải thiện kết quả điều trị.
• Các công ty như Eli Lilly, Novo Nordisk và Pfizer đang bỏ qua nhà thuốc truyền thống bằng cách triển khai nền tảng bán trực tiếp đến người tiêu dùng (như LillyDirect, PfizerForAll, NovoCare), hợp tác với các công ty khám từ xa để cung cấp thuốc GLP-1. Dù điều này giúp cải thiện khả năng tiếp cận, nhưng một báo cáo Thượng viện đã chỉ ra tỷ lệ kê đơn cao (74 – 100%) và việc giám sát lỏng lẻo, làm mờ ranh giới giữa “đi mua sắm” và “chăm sóc lâm sàng”.

Tôi nghĩ mô hình ki-ốt thuốc sẽ rất phù hợp với các phòng khám theo mô hình chăm sóc ban đầu trực tiếp (direct primary care) – bình luận của người dịch: nhưng chi phí có thể rất cao nếu triển khai ở VN. Mô hình này thậm chí còn đơn giản hơn vì không liên quan đến bảo hiểm. Hãy tưởng tượng nếu Cost Plus Drugs triển khai mô hình ki-ốt và đặt chúng ngay tại các cơ sở y tế – đặc biệt là nơi hoạt động theo mô hình chăm sóc trực tiếp – nơi bệnh nhân chỉ cần thanh toán và bước tới ki-ốt để lấy thuốc generic.

4. Ở quy mô Hệ Thống Y Tế: bán lẻ y tế đang gặp khó khăn

Ở cấp độ hệ thống, mô hình bán lẻ y tế đang thất bại. Chỉ còn Amazon và CVS Health trụ lại. Walmart đã rút lui. Walgreens cũng rút lui. Dollar General cũng vậy.

Nhiều nhà bán lẻ lớn đang gặp khó khăn với hoạt động dược phẩm của mình và đã phải đóng cửa hàng trăm chi nhánh. Những ki-ốt như thế này đủ đơn giản để người dùng bình thường không cảm thấy ngần ngại – vì họ đã quen với ki-ốt. Chúng không thay thế bác sĩ hay nhà thuốc, mà chỉ thay thế chuyến đi đến hiệu thuốc.

Hơn nữa, vì bệnh nhân cần có tài khoản Amazon để truy cập ki-ốt, Amazon có cơ hội cao để chuyển đổi người dùng này thành khách hàng của RxPass hoặc Amazon Pharmacy nói chung.

5.Và cuối cùng…mèo của tôi đã có rồi

Sau tất cả những điều này, tôi chỉ muốn nói: bác sĩ thú y của con mèo tôi đã làm điều này từ lâu. Có Gabapentin tại chỗ. Thuốc nhỏ mắt tại chỗ. Thuốc kháng sinh cũng tại chỗ. Ngay khi mèo của tôi được chẩn đoán, bác sĩ thông báo giá và đưa thuốc cho tôi ngay lập tức. Không cần đợi Chewy hay nhà thuốc giao hàng. Giống như ki-ốt – đây là sự tiếp cận nhanh chóng, trực tiếp.

Còn với những đơn thuốc lặp lại cho bệnh mãn tính, tôi sẽ dùng Chewy (và Amazon hy vọng người dùng của họ sẽ sử dụng Amazon Pharmacy hoặc RxPass).

6. Kết luận

Mô hình ki-ốt của Amazon Pharmacy có khả năng thành công vì nó giải quyết một vấn đề cụ thể – loại bỏ sự chậm trễ trong việc nhận thuốc – thay vì cố thay thế hoàn toàn bác sĩ chăm sóc ban đầu hay dược sĩ. Nếu thành công, mô hình này có thể định hình lại cách bệnh nhân tiếp cận thuốc, đặc biệt trong các mô hình chăm sóc ban đầu trực tiếp, nơi đã loại bỏ được rào cản bảo hiểm.

Nguồn: Vietnam Digital Health Network

Tham khảo từ tác giả Dashevsky.