Kỳ vọng về thuốc mới dành cho bệnh đục thủy tinh thể

Nếu coi thủy tinh thể của mắt là phần bên trong của một quả trứng gà và phần lòng đỏ được coi là phần lõi nhân của thủy tinh thể thì bệnh đục thủy tinh thể sẽ được hiểu nôm na là phần lòng đỏ bị chín dần từ “lòng đào” đến cứng hẳn.

– Sự minh họa ở phía trên đã lý giải một cách khá dễ hiểu về nguyên nhân của hiện tượng thủy tinh thể bị đục – đó là do sự thay đổi cấu trúc tinh thể protein của nhân thủy tinh thể gây ra bởi nhiều yếu tố trong đó có tuổi già, các gốc oxi hóa tự do, di truyền, lạm dụng corticoid và chấn thương. Quá trình đục diễn ra từ từ, không gây đau đớn nhưng thị lực của bệnh nhân sẽ giảm dần, nhìn mờ đặc biệt là khi đi vào môi trường thiếu ánh sáng. Khi thị lực giảm xuống mức 20/50 và ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt, việc cân nhắc thay thủy tinh thể nhân tạo sẽ được đặt ra để cố gắng lấy lại thị lực gần được như ban đầu cho bệnh nhân.

– Tuy nhiên, các vấn đề sau khi đã thay thủy tinh thể thực sự khiến các bác sỹ nhãn khoa phải cân nhắc suy nghĩ xem thời điểm nào là thích hợp để bệnh nhân thay thủy tinh thể và nghiên cứu tìm cách nào khác để có thể loại bỏ việc bị đục nhân hoặc làm chậm lại quá trình đục vì bệnh này gặp ở mọi lứa tuổi, ảnh hưởng rất nặng nề đến sinh hoạt, làm việc của những bệnh nhân trẻ. Trước năm 2015, trên thế giới và ở Việt Nam chỉ có một số thuốc nhỏ mắt làm chậm quá trình đục như pirenoxin (Kary Uni® của Santen), dihydroazapentacen (Quinax® của Alcon-thuốc này đã không còn lưu hành ở Việt Nam), phức hợp muối iod (Eyaren® của Samil) hay các thực phẩm bổ sung chứa các chất chống oxy hóa như lutein, zeaxanthin, selen, vitamin C, dầu cá… Cơ chế tác dụng của các thuốc hay thực phẩm bổ sung này chủ yếu dựa trên các thuyết oxy hóa cho nên hiệu quả trong việc làm chậm quá trình đục thủy tinh thể rất không thống nhất và có thể nói là chưa thực sự rõ ràng trong các nghiên cứu.

– Ngoài ra, một cách bảo vệ tích cực khác mà nhiều người lại thường bỏ qua là đeo kính râm để bảo vệ mắt trực tiếp khỏi tác hại của tia cực tím (UV) – loại ánh sáng thúc đẩy quá trình oxy hóa ở mọi vị trí trên cơ thể nếu tiếp xúc kéo dài. Mắt của những bệnh nhân bị đục thủy tinh thể thường tăng nhạy cảm với ánh sáng nên việc đeo kính râm giúp bệnh nhân thấy dễ chịu hơn nhiều khi đi ra đường. Một lưu ý nhỏ là nên chọn loại có màu tối và có các lớp phủ đa tính năng để tăng hiệu quả chặn tia UV; kể cả trời không nắng cũng nên đeo vì tia UV vẫn rất xuất hiện nhiều vào ban ngày thời điểm mùa hè.

– Đến năm 2015, một thuốc mới có bản chất steroid sinh ra tự nhiên trong cơ thể có tên là lanosterol đã được tìm ra. Ý tưởng về việc thử nghiệm hiệu quả của lanosterol trên bệnh đục thủy tinh thể xuất phát từ các nhà nghiên cứu người Trung Quốc khi họ tìm thấy hai đứa trẻ bị đục thủy tinh thể bẩm sinh nhưng không phải do di truyền từ bố mẹ. Họ đã phát hiện ra những anh chị em ruột này đều có sự đột biến gây ra sự ngưng sản xuất lanosterol trong khi bố mẹ thì lại không bị đột biến này. Vậy thì nếu cơ thể bố mẹ sản xuất được lanosterol và không bị đục thủy tinh thể, nhưng con không sản xuất được và bị đục thủy tinh thể thì các nhà nghiên cứu cho rằng steroid này có thể dừng quá trình các tinh thể protein tụ thành đám và tạo nên đục thủy tinh thể trong cả các dạng bệnh không phải do bẩm sinh.

– Họ đã thử nghiệm các thuốc nhỏ mắt có chứa lanosterol ở ba loại thí nghiệm. Họ thử với thủy tinh thể của người trong phòng thí nghiệm và đã ghi nhận sự giảm kích thước của khu vực bị đục. Sau đó, họ thử trên thỏ, và theo như Hanae Armitage trên tạp chí Science Mag, sau 06 ngày, 11/13 con thỏ của họ đã giảm đục từ mức độ nặng xuống còn nhẹ hoặc thậm chí không còn đục nữa. Cuối cùng là, họ thử nhỏ thuốc trên những con chó bị đục thủy tinh thể một cách tự nhiên. Tương tự như thủy tinh thể của người trong phòng thí nghiệm và trên thỏ, những con chó này đáp ứng tích cực với thuốc, với kết quả là làm tan biến hoàn toàn việc đục nhân ở mức độ nặng hoặc chỉ còn một chút đục. Kết quả của nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature. Bước kế tiếp là các nhà khoa học phải làm sao để tìm ra cơ chế hoạt động của lanosterol trên các protein của sự hình thành đục thủy tinh thể và từ đó, mới tiếp tục tiến hành nghiên cứu trên người. (Thông tin tham khảo: https://www.sciencealert.com/scientists-have-developed-an-eye-drop-that-can-dissolve-cataracts-from-eyes).

Như vậy, thế giới đã có thêm hy vọng về thuốc để có thể loại bỏ đục thủy tinh thể một phần lớn hoặc thậm chí hoàn toàn. Nếu thuốc thành công khi thử nghiệm trên người, thế giới sẽ có một cách mạng trong việc chuyển đổi điều trị đục thủy tinh thể hiện nay chủ yếu bằng cách phẫu thuật thay nhân sang điều trị bằng thuốc, mang lại lợi ích kinh tế rất lớn cho người bệnh. Nhưng cho đến khi đó, hãy bảo vệ đôi mắt của bạn bằng mọi cách có thể.

Nhà thuốc chuyên khoa mắt HD Hà Nội có bán thuốc làm chậm quá trình đục thủy tinh thể và một số thực phẩm bổ sung Lutein:

+ Kary Uni® (Lọ 5ml chứa pirenoxin 0.005% của hãng Santen, sản xuất tại Nhật). Giá nhập (giá trúng thầu toàn quốc): 30.295đ. Giá bán: 32.000đ

+ Eyaren® (Lọ 10ml chứa Kali Iodid 0.3%+Natri Iodid 0.3% của hãng Samil, sản xuất tại Hàn Quốc. Thuốc đăng ký nhập khẩu dưới dạng quota. Giá bán: 37.000đ

Cảm ơn quý khách đã đọc bài và mong nhận được nhiều sự chia sẻ từ mọi người.

Tác giả: Thạc sĩ – Dược sĩ Trần Hải Đông